Trong khi nhiều người đang tranh luận rằng trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ mang đến một tương lai lý tưởng hoặc thảm họa, hai nhà nghiên cứu từ Đại học Princeton lại đưa ra một góc nhìn khác: Hãy bình tĩnh và xem AI như một công nghệ bình thường.
Hiện tại, dù AI đã hiện diện khắp nơi — từ công việc đến giải trí — nhưng nó vẫn thường được thổi phồng như thứ gì đó siêu phàm hoặc đáng sợ. Cựu CEO của Google từng so sánh việc kiểm soát AI với việc kiểm soát uranium, còn công ty Anthropic thì nghiên cứu xem liệu AI có nên được trao quyền “phúc lợi” hay không. Thậm chí, AI còn bắt đầu xâm nhập vào những lĩnh vực rất con người như âm nhạc hay trị liệu tâm lý.
Không có gì lạ khi nhiều người đang bị chia rẽ giữa hai thái cực: hoặc mơ mộng về một tương lai tuyệt vời, hoặc lo sợ về sự diệt vong. Giám đốc điều hành của OpenAI thì ví sự bùng nổ của AI giống thời kỳ Phục Hưng, nhưng ở chiều ngược lại, hơn một nửa người Mỹ lại cảm thấy lo ngại hơn là hào hứng với tương lai của AI.
Trong bối cảnh đó, bài viết dài 40 trang của giáo sư Arvind Narayanan và nghiên cứu sinh Sayash Kapoor tại Princeton mang đến một cái nhìn trái chiều: AI không phải là một loài sinh vật mới, không phải là siêu trí tuệ, mà chỉ là một công nghệ phổ biến — giống như điện hay internet. Họ cho rằng, cần phân biệt rõ giữa sự phát triển nhanh chóng trong nghiên cứu AI (rất ấn tượng trong phòng thí nghiệm) và tốc độ ứng dụng vào đời sống, vốn thường chậm hơn nhiều, có thể tính bằng thập kỷ.
Kapoor nói: “Phần lớn các cuộc tranh luận về tác động xã hội của AI bỏ qua một thực tế là: công nghệ dù phát triển nhanh, nhưng để được áp dụng rộng rãi thì cần thời gian.” Nói cách khác, AI không đến như một cơn sóng thần mà sẽ len lỏi dần dần vào cuộc sống.
Trong bài viết, hai tác giả cũng phản biện một số quan điểm phổ biến:
-
Thuật ngữ như “siêu trí tuệ” là quá mơ hồ và nên được loại bỏ.
-
AI sẽ không thay thế hết con người, mà sẽ tạo ra một loại công việc mới: giám sát và kiểm tra AI.
-
Mối quan tâm chính nên là: AI có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề xã hội đang tồn tại, hơn là tạo ra các vấn đề hoàn toàn mới.
Narayanan nói: “AI tăng tốc chủ nghĩa tư bản.” Nó có thể khiến bất bình đẳng gia tăng, phá vỡ thị trường lao động, đe dọa báo chí tự do và nền dân chủ — tùy thuộc vào cách nó được sử dụng.
Tuy nhiên, có một ứng dụng AI mà hai tác giả chưa bàn sâu: AI trong quân sự. Việc các quyết định sống còn dần được giao cho AI đang khiến nhiều người lo ngại, nhưng do thiếu thông tin mật nên họ tạm gác lại chủ đề này và sẽ nghiên cứu kỹ hơn trong tương lai.
Một trong những ý nghĩa lớn nhất của việc coi AI là công nghệ “bình thường” là nó đi ngược lại với quan điểm hiện nay của cả chính quyền Biden và Trump: Xem việc phát triển AI mạnh nhất là vấn đề an ninh quốc gia. Hai tác giả cho rằng cách gọi “cuộc chạy đua vũ trang AI giữa Mỹ và Trung Quốc” là “quá đà”, bởi kiến thức về AI đang lan tỏa nhanh chóng toàn cầu và không thể giữ kín mãi được.
Vậy họ đề xuất gì? Không phải là kiểm soát AI như vũ khí hạt nhân, mà là:
-
Tăng cường thể chế dân chủ
-
Nâng cao hiểu biết công nghệ trong chính phủ
-
Cải thiện nhận thức về AI trong xã hội
-
Khuyến khích các tổ chức bảo vệ hệ thống dân sự áp dụng AI
Những chính sách này nghe có vẻ “chán” nếu so với các kịch bản viễn tưởng, nhưng đó chính là mục đích: Đưa AI trở lại với thực tế — như một công nghệ cần được quản lý đúng mức, thay vì thần thánh hóa hay hoảng loạn về nó.
